Actuele ontwikkelingen in de bouw – een must om ze in de gaten te houden!

Door Dennis Pettinga

Meer weten over een cruciale thema’s die je als bouwbedrijf vandaag de dag niet kunt negeren: wat betekent de razendsnelle opkomst van AI (Artificial Intelligence of Kunstmatige Intelligentie) en verder doorgevoerde ‘traditionele’ automatisering, taaldiscriminatie, de toegenomen rol van thuis werken (ook wel remote of hybride werken).

Kortom: de toekomst van ons werk; een toekomst die in feite al begonnen is. Op de bouwlocatie én op kantoor bij werkvoorbereiding en projectplanning.

De bouwsector is continu in beweging, dat is geen nieuws. Met technologische innovaties, veranderingen in de globale economie (stikstof, prijzen van grondstoffen en energie) en sterk veranderende werkpatronen die een grote impact hebben op hoe bedrijven opereren. De nieuwe inzichten in dit blog kunnen bouwbedrijven helpen om zich op tijd aan te passen aan moderne eisen. Om ze niet als bedreigingen te zien, maar er misschien zelfs je voordeel mee te doen. Zo blijf je voorop lopen in de markt en kun je je werk met meer werkplezier en een beter resultaat uitvoeren.

“De kostprijs van bouwen moet zoveel mogelijk
omlaag, terwijl de salarissen omhoog moeten om inflatie bij te blijven benen. Robotisering en
automatisering kunnen hierin een belangrijke rol spelen.”

We eindigen met een paar concrete aanbevelingen voor directeur of leidinggevende van een bouwbedrijf. Een eigentijds takenlijstje om ‘ouderwets’ op je prikbord te hangen als voortdurende reminder: wij gaan hier met onze tijd mee – en daar wordt iedereen beter van!

Trends in de bouw

Een van de meest opvallende trends in de bouwsector is de noodzaak om de kostprijs te verlagen, terwijl de salarissen van bouwvakkers stijgen. Sipke Meindertsma, directeur van de Bouwprofs Groep legt uit: “De kostprijs van bouwen moet zoveel mogelijk omlaag, terwijl de salarissen omhoog moeten om inflatie bij te blijven benen. Robotisering en automatisering kunnen hierin een belangrijke rol spelen.” Personeelskosten vormen een voornaam deel van de totale bouwkosten, dus dit dilemma vraagt om innovatieve, werkbare oplossingen om de kosten te drukken. Zoals robotisering, automatisering en de inzet van AI waar dat zin heeft. Al deze technologieën kunnen niet alleen de bouwkosten verlagen, ze maken het ook mogelijk om duurzamer te bouwen. Zo kunnen we toewerken naar maar biobased, circulair en CO2-neutraal bouwen. Niet alleen beter voor milieu en klimaat, óók inzetbaar als unique selling point voor aannemer of bouwbedrijf: “Wij doen het duurzamer.” De trend naar verduurzaming is namelijk een andere belangrijke ontwikkeling, die niet stilstaat. Bouwbedrijven worden min of meer gedwongen om duurzame bouwmethoden te gebruiken, niet alleen vanwege regelgeving, maar ook omdat klanten en eindgebruikers van gebouwen dat simpelweg vragen. Meindertsma zegt het zo: “We moeten wel biobased en CO2-vrij kunnen bouwen. Dit is een lijn die al zichtbaar is en die zich nog sterk zal ontwikkelen.”

Daarnaast zien we een verschuiving naar bouwmethoden, gebaseerd op prefab en modulair. Voor een deel worden woningen en andere gebouwen al gemaakt in een schone (geautomatiseerde) omgeving, om ze pas op de bouwlocatie definitief te assembleren. Deze methoden verkorten niet alleen de bouwtijd, ze verkleinen de afvalstroom (ook al duurzaam!) en ze maken het mogelijk om met minder arbeidskrachten dezelfde hoeveelheid te bouwen.

Dit sluit mooi aan bij de noodzaak om efficiënter te werken in een sector die bovendien kampt met een tekort aan arbeidskrachten.

AI en automatisering in de bouw

AI is vooral in het nieuws dankzij de spectaculaire ontwikkelingen zoals ChatGPT, bijvoorbeeld om razendsnel tekstproducties of illustraties te ‘laten’ maken. Ook in de bouwsector spelen AI en automatisering een steeds grotere rol.

“AI kan heel veel overnemen, van het ontwerpen van woningen, natuurlijk met de input van de ‘traditionele’ architect, tot het volledig plannen van bouwprojecten.“

Daarbij moet je bijvoorbeeld denken aan ontwerpen, gemaakt op basis van de enorm uitgebreide specificaties van de omgevingswet. Dankzij de rekenkracht van AI kan dat nu veel sneller en completer. Of automatisering die het werk van een planner en calculator aanzienlijk vereenvoudigt, of zelfs (deels) overneemt. Meindertsma ziet er de voordelen wel van in: “AI kan heel veel
overnemen, van het ontwerpen van woningen, natuurlijk met de input van de ‘traditionele’ architect, tot het volledig plannen van bouwprojecten. Dit kan niet alleen de productiviteit verhogen, maar ook de kwaliteit van het werk verbeteren. Het is minder foutgevoelig dan mensenwerk en houdt rekening met alle tussentijdse meevallers of tegenvallers. Een wijziging in de planning was voorheen veel rekenwerk, nu is er bij wijze van spreken met één druk op de knop een nieuwe planning, met begroting en al.”

De uitdagingen van AI en automatisering liggen vooral in de implementatie. Je medewerkers zullen het moeten omarmen en er mee aan de slag gaan. De bouwsector is best een traditionele, meegaan met de tijd is niet vanzelfsprekend, het vergt aanpassingsvermogen en durf. Je ziet dat veel bouwbedrijven moeite hebben met het integreren van nieuwe technologieën in hun bestaande processen. Dus is het belangrijk om – naast het kweken van begrip en acceptatie – dat bedrijven investeren in de groei van hun mensen. Door ze trainingen te geven en de tijd om de overgang naar ‘het nieuwe werken’ soepel te laten
verlopen.

AI kan in het begin nog best voelen als een bedreiging van het type: mijn werk wordt nooit meer hetzelfde en misschien gaat ‘ambachtelijk met je handen of je hersens werken wel helemaal verloren. Toch biedt AI ook enorme kansen. Dankzij AI kun je een bouwproject sneller en efficiënter uitvoeren. Dat leidt niet alleen tot kostenbesparingen, het levert in de meeste gevallen ook een hogere kwaliteit op. Is een project eenmaal afgerond, dan kun je AI nog steeds goed inzetten bij het voorspellen van onderhoudsbehoeften en het optimaliseren van de planning van gepland onderhoud, wat de levensduur van gebouwen kan verlengen en zo de operationele kosten kan verlagen.

Taaldiscriminatie op de bouwplaats

Een andere uitdaging in de bouwsector is van een heel andere aard: taaldiscriminatie. Bouwbedrijven hebben wel eens de neiging om nieuwe werknemers te selecteren op basis van taalvaardigheid, bevreesd als ze zijn voor miscommunicatie op de bouwlocatie, of in ieder geval extra moeite om iedereen duidelijk te maken wat er gedaan moet worden. Meindertsma vindt dat erg jammer, want het kan leiden tot onnodige uitsluiting waardevolle vaklieden, alleen omdat ze een andere taal spreken of minder taalvaardig zijn. Hij zegt daarover: “Ik vind het heel vreemd dat je een schilder selecteert op taal. Een vakman spreekt met zijn handen en zijn vaardigheden, niet met woorden.” Dit is extra problematisch,
omdat de bouwsector sowieso al kampt met een tekort aan goede arbeidskrachten.

De uitdaging voor HR-managers en directies van bouwbedrijven en aannemers ligt in het erkennen van dit (soms geheel onbewuste) vooroordeel. Bedrijven moeten zich er eerst bewust van worden hoe ze selecteren. Als blijkt dat taalvaardigheid vaak de doorslaggevende factor is, moeten ze er voor waken dat die taalvaardigheid geen onnodige barrière vormt. Dit kan door middel van trainingen en bewustwordingscampagnes, door eerlijke zelfreflectie en uiteindelijk door het beleid aan te passen, zodat anderstalige vakmensen een eerlijke kans krijgen.

Misschien niet eenvoudig, maar het heeft in feite alleen maar voordelen, op de langere termijn zeker. Door een inclusievere benadering kunnen bouwbedrijven een breder scala aan talent aantrekken. Dit kan leiden tot een diverser personeelsbestand, misschien zelfs met een ‘frisse wind’ dankzij innovatieve inbreng. Meindertsma is er vast van overtuigd: “We moeten er samen voor zorgen dat we talentvolle vakmensen niet onnodig uitsluiten. Dat is niet alleen eerlijker, maar ook economisch gezien beter voor de sector als geheel.”

Thuis werken of op kantoor, ook wel ‘Remote’ of ‘Hybride’ werken.

Thuis werken of op kantoor, ook wel ‘Remote’ of ‘Hybride’ werken. Vroeger een uitzondering; de coronapandemie heeft een blijvende verandering teweeggebracht in werkpatronen. Hybride werken, waarbij je medewerkers deels thuis en deels op kantoor werken, is de nieuwe norm geworden. Misschien nog even wennen, maar het kan veel voordelen bieden, zoals een betere werk-privébalans (minder kostbare reistijd, minder CO2-uitstoot door woon-werkverkeer) en zelfs verhoogde productiviteit. “Na Corona is er een enorme verandering opgetreden. Mensen zijn een stuk flexibeler geworden in waar
en hoe ze werken, hun leidinggevenden ook,” zegt Meindertsma. Het geldt vanzelfsprekend niet voor alle taken in de bouwsector, maar er kan veel.

“Een calculator die 60 kilometer van het kantoor woont, kan nu prima thuis werken.”

Sommige functies die traditioneel altijd op locatie waren, zoals calculatie en planning, kun je nu deels op afstand (remote) uitvoeren. Dat is niet alleen makkelijk en aantrekkelijk voor je huidige collega’s, het vergroot ook de vijver van potentiële werknemers. Reistijd is niet langer een beperkende factor. Ga maar na, zegt Meindertsma: “Een calculator die 60 kilometer van het kantoor woont, kan nu prima thuis werken. Je komt dan alleen naar kantoor voor belangrijke vergaderingen, waarbij het iets toevoegt als je samen in één ruimte zit. Bovendien: werken moet ook leuk zijn! De vrijdagmiddagborrel en het bedrijfsuitje mogen natuurlijk sowieso blijven!”

De echte uitdaging ligt in het vinden van een goede balans tussen thuiswerken en kantoorwerken. Het klinkt logisch. Voor bedrijven betekent dat: actief ervoor zorgen dat de communicatie en de samenwerking niet lijden onder de nieuwe werkstructuren. Dit vraagt om een paar investeringen: in technologie en in de ontwikkeling van nieuwe werkprocessen. Je medewerkers moeten ervoor openstaan en ermee om kunnen gaan. Als baas zorg je voor de juiste faciliteiten, bijvoorbeeld een vergader-app, maar ook een goede bureaustoel voor thuis.

Op die manier zinvol hybride werken biedt veel kansen. Bedrijven kunnen aantrekkelijker worden voor potentiële werknemers door ze meer flexibiliteit te bieden. Niet zelden een argument dat minstens zo belangrijk is geworden als het bieden van een goed salaris. Dit kan bijdragen aan het makkelijker aantrekken én vervolgens in huis houden van talent, wat cruciaal is in een sector met een krappe arbeidsmarkt.

Advies aan directeuren

Wat hebben we geleerd van dit blog? Voor directeuren van bouwbedrijven is het essentieel om open te staan voor vernieuwing en innovatie. Tot slot nog een paar adviezen om als bouwbedrijf aantrekkelijk en concurrerend te blijven:

Sta open voor innovatie: Reserveer wekelijks tijd om nieuwe ontwikkelingen in de branche te verkennen. Dit kan variëren van technologische innovaties (uitvindingen, slimmere bouwmaterialen) tot nieuwe bouwmethoden (de manier van werken). Innoveer niet om het innoveren, maar omdat het iets toevoegt!

Verdiep je in AI en Automatisering, vraag je af wat ze voor jou concreet kunnen betekenen, zeker op de langere termijn. Om de boot niet te missen: het uitgekiend implementeren van AI en automatisering in je processen kan kosten verlagen en de productiviteit verhogen. Dit betekent niet alleen investeren in technologie, maar ook in training voor je medewerkers. Want je zult zien: ondanks alle extra power en ‘mankracht’ van AI blijft mooi en efficiënt bouwen toch vooral mensenwerk. Jij bent tenslotte degene die dit leest en die er iets goeds mee gaat doen!

Aanpak van taaldiscriminatie: Herken en verminder taaldiscriminatie binnen je eigen bedrijf. Dat kun je doen door trainingen en bewustwordingscampagnes. Pas je beleid aan, zodat taalvaardigheid geen onnodige barrière hoeft te vormen. Zonde van het talent.

Hybride werkmodellen: Omarm hybride werkmodellen en geef medewerkers de flexibiliteit om deels thuis te werken. Dit kan niet alleen helpen om nieuw talent aan te trekken, maar ook om de tevredenheid en productiviteit van je huidige medewerkers te verhogen. Bij sollicitanten anno nu staat ‘de juiste werk-privébalans’ hoog op het verlanglijstje, vaak nog hoger dan andere arbeidsvoorwaarden of het netto salaris. Je werkt om te leven, je leeft niet om te werken!

Focus niet alleen op prestatie en harde cijfers, ook op Cultuur en Waarden: een aantrekkelijke en verantwoorde bedrijfscultuur is cruciaal voor het aantrekken en behouden van medewerkers. Zorg dat die bedrijfscultuur duidelijk is en aansluit bij de waarden van je medewerkers. Dit kan door middel van opleidingsprogramma’s en persoonlijke ontwikkelingsplannen.

Tot slot

De bouwsector staat voor uitdagende tijden, maar ook voor enorme kansen! Bouwbedrijven kunnen hun concurrentiepositie en hun goede naam versterken door ‘gevaarlijke’ trends zoals AI en automatisering te omarmen, bewust om te gaan met taaldiscriminatie, en flexibelere werkmodellen te implementeren en optimaal tot hun recht te laten komen. Als directeur speel je hierin een voorname rol door bewust voorop te lopen in dit soort innovatie en door te zorgen voor een inclusieve en flexibele werkcultuur. Zo blijft de
bouwsector niet alleen nu relevant en levensvatbaar, maar ook aantrekkelijk voor de volgende generatie werknemers.